Maymun çiçeği virüsü (Monkeypox, MPV) Poxviridae ailesinin Orthopoxvirus cinsi üyesi olan bir virüstür ve döküntü ile seyreden Maymun çiçeği hastalığına sebep olur. Maymun çiçeği yeni tanımlanmış bir hastalık olmayıp ilk olarak 1958’de laboratuvarda bir makak maymunundan izole edildikten sonra 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde insanlarda etken olarak saptanmıştır. Virüs endemik olarak Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında bulunsa da zaman zaman diğer bölgelere yayılabilen viral zoonotik (hayvanlardan insanlara bulaşan) bir hastalıktır.
Virüsün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki ayrı kolu tanımlanmıştır. Orta Afrika kolunun neden olduğu enfeksiyonlarda ölüm oranı %11, Batı Afrika kolunda %1 ve ortalamada ölüm oranı yaklaşık %3,3 olarak bildirilmektedir. Genel olarak Afrika dışındaki vakalara (şu ana kadar Avrupa'da bildirilen vakalar da dahil olmak üzere) daha hafif seyirli Batı Afrika kolunun neden olduğu gösterilmiştir.
Çiçek hastalığı ve Sığır Çiçeği’nde olduğu gibi, Orthopoxvirus cinsi üyesi Maymun çiçeği virüsünün doğal konakçıları muhtemelen küçük kemirgenlerdir. virüs enfekte insanın vücut sıvılarına, cilt lezyonlarına doğrudan temas veya hasta hayvan ve kişilerin vücut sıvıları ile kirlenmiş cansız cisimlerle (giysi,çarşaf..) temas ile dolaylı olarak cilt ve mukozalardan bulaşabilir. Solunum yolu ile bulaşmanın büyük solunum damlacıkları ile olduğu ve bu damlacıklar uzun mesafeler kat edemeyeceği için insandan insana bulaşma için; yüz yüze, uzun süreli ve yakın temasın gerekliliği düşünülmekte ve cinsel ilişki sırasında bulaşma da mümkün olabilmektedir.
14 Mayıs 2022'de Birleşik Krallık Sağlık Güvenliği Ajansı (UKHSA) tarafından iki maymun çiçeği vakası rapor edilmiştir. 14 Mayıs’dan bu yana daha önce virüsün belirli sıklıkta görüldüğü Batı ve Orta Afrika dışında Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde laboratuvar tanısı konmuş ve şüpheli olgu sayısı hızla artmaya başlayınca dikkatler üzerine çevrilmiştir. 14 Mayıs 2022’den 10 Haziran 2022’ye kadar çoğunluğu İngiltere, İspanya, Portekiz, Almanya ve Kanada olmak üzere dünya genelinde 28 ülkeden 1285 vaka doğrulanmıştır. Raporlanan vakaların çoğunun genç erkek olması ve çoğunun kendini erkeklerle seks yapan erkekler olarak tanımlaması dikkat çekicidir ve bu vakalardan hiçbiri yakın zamanda hastalığın endemik olduğu bölgelere seyahat öyküsü bildirmemişlerdir.
Klinik seyir
Virüsün kuluçka süresi 5-21 gündür. Klinik hastalık çiçeği hastalığı ile benzer şekilde kısa bir ateş ve prodromal halsizlik ile başlar ardından yüzde ve periferik olarak avuç içleri ve ayak tabanlarında lezyonlar ortaya çıkmaya başlar ve daha sonra vücuda yayılır. Bazı vakalarda lezyonlar ilk olarak kasık bölgesinde daha az belirgin prodromal semptomlarla ortaya çıkabilmektedir.
Lezyonlar tek veya çoklu olabilir ve tipik olarak, makül, papül, vezikül ve püstül safhalarından sonra ülserleşme ardından da kabuklanma gelişir. 4 haftaya kadar sürebilen kabuklanmalara kadar olan süreçte yukarıda sayılan lezyonlar tek tip halinde görülür. Tüm kabuklar düşene kadar lezyonlar bulaşıcıdır. Yanak içi ve diğer mukozalar etkilenebilir ve deneysel enfeksiyonlu maymunlarda genital tutulumun yaygın olduğu gösterilmiştir. Suçiçeği ve çiçeği hastalığının aksine, lenfadenopati yaygındır. Su çiçeği, herpes zoster, herpes simpleks, sifiliz şankrı, bel soğukluğu veya molluscum contagiosum gibi yaygın görülen ülseratif lezyonlar veya genital ülseratif lezyonlarla karıştırılabilir.
Hastalığın klinik seyri, çiçeğe göre daha hafif olmakla birlikte aşılanmamış kişilerde, çocuklarda, hamile kadınlarda ve bağışıklığı baskılanmış kişilerde daha ağır seyreder.
İçinde bulunduğumuz dönemde sağlık çalışanlarının grip benzeri belirtilerle birlikte sebebi açıklanamayan akut papüler veya veziküler döküntülü olguları şüpheli olarak değerlendirmesi ve tanı için gerekli testleri istemesi ve sağlık otoritelerine danışması önemlidir.
Laboratuvar tanısı
Tanı için lezyonlardan alınan materyalde maymun çiçeği virüsüne özgü PCR testi yapılmalıdır. virüs solunum salgılarında, kanda ve idrar dahil diğer sıvılarda da saptanabilir. Örnek alımı ve laboratuvara gönderim aşamalarında biyogüvenlik önlemlerine dikkatlice uyulması gerekmektedir.
Önemli noktalar
- Monkeypox'a, Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirüs cinsinin bir üyesi olan Maymun çiçeği virüsu (MPV) neden olur.
- Öncelikle Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere export edilen viral zoonotik bir hastalıktır.
- Kliniği tipik olarak ateş, kızarıklık ve lenfadenopati ile kendini gösterir ve bir dizi tıbbi komplikasyonlara yol açabilir.
- Semptomları genellikle 2 ila 4 hafta sürebilen ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Ağır vakalar ortaya çıkabilir. Vaka ölüm oranları %3-6 civarında bildirilmektedir.
- Bulaşma enfekte bir kişi veya hayvanla yakın temas yoluyla veya virüs bulaşmış materyaller ile gerçekleşir.
- Bir kişiden diğerine bulaşma, lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine materyallerle yakın temas yoluyla olur.
- Maymun çiçeğinin klinik görünümü, 1980 yılında dünya çapında eradike edildiği ilan edilen bir Orthopoxvirüs enfeksiyonu olan çiçeği hastalığına benzer. Maymun çiçeği, çiçeği hastalığına göre daha az bulaşıcıdır ve kliniği daha hafif seyirlidir.
- çiçeği hastalığının eradikasyon programı sırasında kullanılan aşılar maymun çiçeği hastalığına karşı koruma sağlamaktadır. Maymun çiçeğinin önlenmesi için onaylanmış olan daha yeni aşılar da geliştirilmiştir.